Ψυχογενής ανορεξία και βουλιμία
Γράφει η Ασπασία Γεωργιλή

Η ψυχογενής ανορεξία (ΨΑ) και ψυχογενής βουλιμία (ΨΒ) είναι σοβαρές ασθένειες που χαρακτηρίζονται από διαταραχή στην πρόσληψη τροφής. Η συχνότητα των διατροφικών διαταραχών δυστυχώς ολοένα κι αυξάνεται.

Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται γρήγορη αλλαγή των κοινωνικών δοµών, συνηθειών, καθώς και έντονη τάση προς μίμηση δυτικών προτύπων (κυρίως Αμερικάνικων) σε θέµατα διατροφής, ντυσίματος, αξιών και τρόπου ζωής. Οι αλλαγές αυτές επιφέρουν επιπτώσεις σε νεαρά κυρίως έφηβα άτομα, που προσπαθούν να ανακαλύψουν την ταυτότητά τους και το προσωπικό τους στυλ. Ειδικότερα τα έφηβα κορίτσια  προσπαθούν να αντιγράψουν  μοντέλα, ηθοποιούς και τραγουδίστριες,  άμεσα επηρεαζόμενες από τη διαφήμιση και δημόσια προβολή τους.

Συχνά η τηλεόραση, τα περιοδικά και το διαδίκτυο προβάλουν ως μόδα  γυμνασμένα και κάτισχνα κορμιά, σαν την ιδανική εικόνα που θα πρέπει να έχει η σύγχρονη γυναίκα, προκειμένου να θεωρείται επιθυμητή κι όμορφη. Η αξία της γοητείας παίρνει άλλες διαστάσεις, πέραν της αρετής και θεωρείται ως το μοναδικό εισιτήριο προσωπικής επιτυχίας κι ευτυχίας. Πάνω σε αυτές τις πλασματικές ανάγκες της μόδας υπάρχει μια σημαντική μερίδα νεαρών ατόμων, που πασχίζουν με κίνδυνο την ίδια τους τη ζωή, να αποκτήσουν την «τέλεια» εμφάνιση κι άρα την «τέλεια» ζωή.

Οι διαταραχές πρόσληψης τροφής χαρακτηρίζονται από ακραία συναισθήματα, σκέψεις και συμπεριφορές σχετικά με την λήψη τροφής, το βάρος και την εικόνα του σώματος. Πιο συγκεκριμένα:

Η ψυχογενής ανορεξία χαρακτηρίζεται από σημαντική μείωση της τροφής, όπου οι ασθενείς ασχολούνται υπερβολικά στο ότι  αφορά την ποιοτική και θερμιδική αξία της τροφής τους. Έχουν αλλοιωμένη εικόνα του σώματός τους και επιθυμούν την ολοένα μείωση βάρους. Παρά τις διαβεβαιώσεις των άλλων, ένα άτομο  που πάσχει από ΨΑ, δεν πιστεύει ότι το σώμα του είναι αδύνατο και όμορφο  και συνεχίζει να επιμένει στη μείωση του βάρους. Στη προσπάθεια του αυτή, αισθάνεται έντονο άγχος για το εάν θα πετύχει το «ιδανικό» βάρος,  και αναλώνεται σε μια επίπονη διαδικασία, τόσο ψυχική όσο και σωματική, μέσω της αυστηρής δίαιτας ή  έντονης άσκησης.

Η ψυχογενής βουλιμία  χαρακτηρίζεται από επανειλημμένα επεισόδια υπερφαγίας, όπου  το άτομο καταναλώνει ασταμάτητα κι ανεξέλεγκτα τροφές πλούσιες σε θερμίδες και εν συνεχεία με προκλητό εμετό και με χρήση καθαρτικών ή διουρητικών, προσπαθεί να διατηρήσει ή να χάσει το βάρος του. Κατά την διάρκεια των επεισοδίων, νιώθει ενοχές, ντροπή και πίεση.

Τα αίτια που προκαλούν αυτού του είδους διαταραχές είναι ποικίλα. Συνήθως πρόκειται για έναν συνδυασμό αυτών. Αναλυτικότερα τα πορίσματα των ερευνών δείχνουν  ότι,  γενετικοί-βιολογικοί, ψυχολογικοί, περιβαλλοντικοί και οικογενειακοί παράγοντες,  συμβάλλουν στην ανάπτυξη των διαταραχών πρόσληψης τροφής. Χαρακτηριστικά οι συγγενείς πρώτου βαθμού ατόμων με ΨΑ και ΨΒ, έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να νοσήσουν με τις συγκεκριμένες διαταραχές. Επίσης μια δυσλειτουργική οικογένεια από την οποία απουσιάζει ένα υγιή γονεικό πρότυπο αξιών, στέρηση στοργής και φροντίδας προς  τα μέλη της, καθώς και έλλειψη ορίων ή παραμέληση των βιολογικών αναγκών, κακοποίηση κ.α, μπορεί να επιφέρει βλάβη στην αυτοεικόνα των παιδιών. Τα  πρότυπα ομορφιάς που προβάλλονται με λάθος τρόπο από τα Μ.Μ.Ε  στη δυτική κοινωνία, αποτελούν επίσης λιθαράκια στη διαστρέβλωση της ανθρώπινης αξίας. Και τέλος άλλες ψυχικές διαταραχές (συναισθηματικές διαταραχές, διαταραχές προσωπικότητας κ.α) που μπορούν να συνυπάρχουν και να ενισχύουν τις διαταραχές πρόσληψης τροφής.

Οι επιπτώσεις φυσικά είναι επίσης πολύπλευρες (σωματικές και ψυχικές) και επηρεάζουν άμεσα τη ζωή των ατόμων, θέτοντάς την πολλές φορές σε κίνδυνο.  Μερικές από αυτές είναι: πτώση του ανοσοποιητικού και άρα επήρεια σε ιούς, παρατεταμένη αμηνόρροια, μειωμένη γονιμότητα, προβλήματα του γαστρεντερικού και νευρικού συστήματος, καρδιολογικές παθήσεις, δερματολογικές ασθένειες , διαταραχές των αισθήσεων και εγκεφαλικών λειτουργιών κ.α.  Στις ψυχικές συνέπειες παρατηρείται κυκλοθυμία, κοινωνική απομόνωση, διαρκή στρες, κατάθλιψη, δημιουργία δυσλειτουργικών έως ανύπαρκτων σχέσεων, χαμηλή αυτοεκτίμηση, τελειομανία κ.α.

Η πρόληψη είναι σημαντικό να αποτελεί το κύριο μέλημα μιας κοινωνίας προκειμένου να μειωθούν τα ανορεκτικά και βουλιμικά περιστατικά. Είναι επιτεύξιμη μέσω διαφόρων κοινωνικών δομών και φορέων όπως για παράδειγμα σχολικές κοινότητες, τοπικούς συλλόγους, δήμους, νοσοκομειακών μονάδων και μέσων επικοινωνίας που θα προβάλουν και θα αξιώνουν την ανθρώπινη ύπαρξη. Η ενδελεχή και αξιόπιστη ενημέρωση σε γονείς και καθηγητές κρίνεται επίσης σπουδαία. Επιπρόσθετα η αντιμετώπιση τέτοιων περιστατικών θα πρέπει να πραγματοποιείται μέσα από διεπιστημονική συνεργασία που θα περιλαμβάνει επαγγελματίες ψυχικής υγείας, γιατρούς και διατροφολόγους με παράλληλη θεραπεία φαρμακευτικής αγωγής και συστηματική στενή παρακολούθηση των ασθενών. Η  συναισθηματική και οικονομική υποστήριξη στην οικογένεια του ασθενή είναι επίσης σημαντική,  προκειμένου οι ίδιοι να είναι βοηθητικοί στο ιδιαίτερο και δύσκολο αυτό ταξίδι της θεραπείας των ατόμων με διαταραχή της πρόσληψης τροφής. Τέλος έχει ιδιαίτερη σημασία η αποφυγή οποιουδήποτε  στιγματισμού των ατόμων αυτών, η κατανόηση των βαθύτερων αιτιών της ασθένειας κι αποδοχή των ατόμων αυτών σαν κομμάτι της κοινωνίας μας ώστε να αποτελούμε εμείς τα υγιή πρότυπα της.