Λουκούμι συριανό: Ταξίδι από την Κωνσταντινούπολη μέχρι τη Σύρο

Στις 23 και 24 Αυγούστου διεξάγεται στη Σύρο το 2ο Φεστιβάλ Λουκουμιού. Το έδεσμα ξεκίνησε από την Πόλη για να γίνει σήμα κατατεθέν του κυκλαδίτικου νησιού, που το τιμά με τη δημιουργία ψηφιδωτού από 10.000 λουκούμια (φωτογραφία: Ευτύχης Μπλέτσας, 1η Γιορτή Λουκουμιού)
Δροσερό νερό, μερακλήδικος καφές και ένα λουκούμι. Η ιεροτελεστία των καφενείων δεν θα ήταν ποτέ η ίδια αν η τέχνη του λουκουμιού δεν έφτανε στον ελλαδικό χώρο με τους πρώτους πρόσφυγες από τη Χίο.
Επίσης, ίσως η Σύρος να μην ήταν η ίδια αν στο τέλος του 19ου αιώνα δεν ξεκινούσαν να δραστηριοποιούνται στο νησί οι πρώτοι λουκουμοποιοί και ζαχαροπλάστες. Σήμερα λίγοι μπορούν να μιλήσουν για λουκούμι χωρίς να βάλουν δίπλα το επίθετο «συριανό».
Τιμώντας το γλυκό που τους έκανε διάσημους, οι Συριανοί αποφάσισαν για δεύτερη χρονιά να πρωτοτυπήσουν δημιουργώντας ψηφιδωτά αποκλειστικά φτιαγμένα από λουκούμια. Στις 23 Αυγούστου στην Άνω Σύρο και στις 24 Αυγούστου στην Ερμούπολη, μικρά φαγώσιμα έργα τέχνης θα δημιουργηθούν στο πλαίσιο του 2ου Φεστιβάλ Λουκουμιού!
Loukoumartre όπως λέμε Μονμάρτη!
Το Παρίσι έχει την Μονμάρτη και τους καλλιτέχνες της αλλά η Σύρος αποφάσισε να έχει την Loukoumartre και τους δικούς της καλλιτέχνες. Μόνο που τα εργαλεία των Συριανών έχουν το κόκκινο του τριαντάφυλλου, το κίτρινο της μαστίχας και το πράσινο του περγαμόντου. Αυτά είναι τα χρώματα που θα έχουν τα περίπου 10.000 λουκούμια που θα τοποθετηθούν σε ξύλινες φόρμες και θα σχηματίζουν μικρά έργα τέχνης.
Και για να γίνει πιο γλυκό το σκηνικό, εκτός από τα λουκουμένια ψηφιδωτά, παραγωγοί του νησιού θα προσφέρουν απλόχερα στους επισκέπτες το ξακουστό προϊόν τους ενώ μουσικοί θα παίζουν τζαζ, ακορντεόν και ρεμπέτικα.

Την πρώτη βραδιά του φεστιβάλ, στην Άνω Σύρο, τα έργα τέχνης από λουκούμια θα τοποθετηθούν σε τελάρα 70×70 με ελεύθερο θέμα. Στις 24 του μήνα, όμως, θα επιχειρηθεί να φτιαχτεί στην Ερμούπολη το μεγαλύτερο ψηφιδωτό από λουκούμια. Εννέα τελάρα θα ενωθούν σχηματίζοντας μια μεγάλη εικόνα τεσσάρων τετραγωνικών μέτρων που θα είναι αφιερωμένη στα 150 χρόνια λειτουργίας του θεάτρου «Απόλλων».
Από την Πόλη στη Σύρο
Λέγεται ότι πρόσφυγες από τη Χίο ήταν αυτοί που έφεραν στη πρωτεύουσα των Κυκλάδων την τέχνη του λουκουμιού. Η παράδοση αναφέρει ότι η πρώτη καζανιά μπήκε το 1832. Επίσημα η πρώτη σφραγίδα λουκουμοποιού εμφανίζεται το 1837 και είναι του Σταματελάκη.
Το γλύκισμα από ζάχαρη και άμυλο έλκει την προέλευσή του από την Κωνσταντινούπολη. Ωστόσο, όπως διαβάζουμε στην ιστοσελίδα του δήμου Σύρου-Ερμούπολης «οι τεχνίτες λουκουμιού ήταν κυρίως Χιώτες που μετέφεραν την τέχνη τους στη Πόλη όπου παρασκεύαζαν το λουκούμι εκεί, και την μετέδωσαν στις επόμενες γενιές όπως την έμαθαν και αυτοί από τους προγόνους τους».Αναφέρεται επίσης πως μόνο τυχαίο δεν είναι το γεγονός ότι τα ραχάτ μαστίχας και ροδοζάχαρης με αμύγδαλο ήταν τα πρώτα και πιο σημαντικά λουκούμια από τη Τουρκία και τη Σύρο, με πρώτες ύλες που μαζί με τη μαστίχα αφθονούσαν στο νησί της Χίου. Ωστόσο η ονομασία που επικράτησε προέρχεται από την τουρκική λέξη «lokum»  αφού το προϊόν έγινε γνωστό στον κόσμο από την παραγωγή του στην Τουρκία.
Το μυστικό του… νερού
Αν αναζητήσει κανείς το λόγο που το συριανό λουκούμι, το μοναδικό εξαγώγιμο προϊόν της Σύρου εδώ και 150 χρόνια, είναι τόσο διάσημο θα πρέπει να στραφεί προς το… νερό! Σε ένα νησί άγονο και άνυδρο, το υφάλμυρο από τις λιγοστές πηγές νερό έδωσε μια πετυχημένη και μοναδική ταυτότητα στο προϊόν. Μάλιστα, αρκετοί πειραματίστηκαν και δοκίμασαν να φτιάξουν λουκούμια με βρόχινο ή με νερό από πηγάδια! Αλλά η γεύση δεν ήταν η ίδια…Από τη Μικρασιατική Καταστροφή έως το τέλος του 1960 στη Σύρο υπήρχαν πολλές βιοτεχνίες λουκουμιών αλλά και πολλά καταστήματα πώλησής του στην παραλία. Συνήθως οι βιοτεχνίες ήταν οικογενειακές επιχειρήσεις και η συνταγή περνούσε από γενιά σε γενιά. Υπάρχουν δε και αρκετές που ιδρύθηκαν στη Σμύρνη πριν από τη Καταστροφή, και σήμερα στη Σύρο τις λειτουργεί η τέταρτη γενιά. Ο πρώτος επίσημος σύνδεσμος που ιδρύθηκε ήταν το 1942 με προστάτιδα την Αγία Γλυκερία. Αργότερα, και άτυπα, προστάτης ορίστηκε ο Άγιος Αθανάσιος εξαιτίας της ομώνυμης πηγής στην Άνω Σύρο.
Το λουκούμι της εργατιάς αλλά και της γιορτής
Εκτός από αντιπροσωπευτικό πεσκέσι από τη Σύρο το λουκούμι είχε επίσης κοινωνικό, θρησκευτικό και οικογενειακό ρόλο. Ήταν το προσφιλές κολατσιό για δεκάδες εργάτες που το αγόραζαν προτού σφυρίξει η μπουρού του εργοστασίου. Ήταν τρατάρισμα σε γάμους και γιορτές, αλλά προσφερόταν και σε μνημόσυνα. Οι δε καλαθατζίδες, με τις άσπρες τους μπλούζες, ήταν οι γνώριμες φιγούρες του λιμανιού που σκαρφάλωναν στα πλοία για να πουλήσουν τα κουτιά με τα λουκούμια.

Πηγή: madata.gr