Ιστορικές αναβιώσεις – ιστορικά προϊόντα και η συμβολή τους στην τοπική ανάπτυξη
Γράφει ο Νεκτάριος Μαστορόπουλος

Η ενασχόληση με το παρελθόν είναι μια σχετικά πρόσφατη επινόηση

«το παρελθόν είναι μια ξένη χώρα»

Η τρέλα του ανθρώπου να ασχολείται  συστηματικά με το παρελθόν σαν να είναι ζωντανό μέρος της ζωής του, εισήλθε στην καθημερινή πραγματικότητα στο δυτικό πολιτισμό, στα χρόνια της νεοτερικότητας κατά τον 17^ο αιώνα, όπου το παρελθόν ήταν στοχασμός και αναπόληση για την ανθρώπινη κατάσταση.

Τον 18ο αιώνα μετατράπηκε σε ταξίδι φυγής προς μέρη εξωτικής γαλήνης.

• Πάντοτε όμως, κατά τον L.P. Hartley από τον Μεσάζοντα: «το παρελθόν είναι μια ξένη χώρα»,  «εκεί τα πράγματα γίνονται διαφορετικά» η προσπάθεια αναβίωσης του παρελθόντος εμπεριέχει αγωνία και πόνο, όχι ανέμελη χαρά – είναι επίπονη εργασία, όχι διασκέδαση, νοείται ως τόπος, ως η χώρα της ουτοπικής εκπλήρωσης, η γη μιας επαγγελίας που αφορά πολύ περισσότερο το παρόν και το μέλλον, από ότι το παρελθόν αυτό καθ’ εαυτό.

Διάφορες Αναβιώσεις:

Η μαζική απόβαση στο παρελθόν που πραγματοποιείται στις μέρες μας, από ορδές τουριστών σε θεματικά πάρκα της Μεγάλης Βρετανίας ή των Ηνωμένων Πολιτειών είναι γνωστή και χαρακτηριστική, όπως το περιβόητο  Jorvik στο Αγγλικό York

Αλλά και στον τόπο μας υπάρχουν παρόμοια παραδείγματα και μάλιστα ένα φιλόδοξο σχέδιο είναι το Σπαρτάπολις – Spartapolis.

Aυτοί που θέλουν να υλοποιήσουν την ιδέα λένε χαρακτηριστικά:

25 Νοεμβρίου 2014 

“Η προσπάθεια συνεχίζεται. Η ομάδα της Spartapolis συνεχίζει τις επαφές με μέλη του Δημοτικού Συμβουλίου ώστε να αναλάβει πρωτοβουλίες για το project ο Δήμος Σπάρτης. Κοινοποιήστε το σε Δημοτικούς Συμβούλους, όπου μπορείτε. ΣΥΣΤΡΑΤΕΥΘΕΙΤΕ”.

Πολύς λόγος έχει γίνει στον κύκλο των ιστορικών και διανοουμένων για την σκοπιμότητα παρόμοιων αναβιώσεων και για το αν τελικά είναι όλο αυτό ιστορία.

ΘΕΣΜΟΦΟΡΙΑ:

Το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, σε συνεργασία με το Υπουργείο Τουρισμού και τον ΕΟΤ, ξεκινούν την αναβίωση ενός γνωστού αρχαίου γυναικείου αγροτικού θεσμού, τα “Θεσμοφόρια”, αναδεικνύοντας, σε πανελλαδικό επίπεδο, τα τοπικά αγροτικά προϊόντα ποιότητας από όλες τις Περιφέρειες της χώρας.

• Στη διάρκεια των αρχαίων Θεσμοφορίων που οργάνωναν οι γυναικείες οργανώσεις γινόντουσαν πέραν των άλλων, εκθέσεις γεωργικών προϊόντων της περιοχής, βραβεύσεις των καλύτερων προϊόντων ή ζώων, ανταλλαγή σπόρων ή ζωικού κεφαλαίου κ.α.

Αναβιώσεις προϊόντων στην χώρα μας σήμερα:

Πέτρος Τατούλης, περιφερειάρχης Πελοποννήσου: «Θα αναβιώσουμε τον μέλανα ζωμό»

Ο περιφερειάρχης Πελοποννήσου, έχει δηλώσει πολλές φορές πως θα αναβιώσει τον αρχαίο μέλανα ζωμό και πως θα τον κάνει παγκόσμιο προϊόν, βασιζόμενος στο μεγάλο όνομα της Σπάρτης αλλά και του προϊόντος, που από την ιστορία, το ξέρει όλος ο κόσμος.

Ο μέλανας ζωμός που ήταν το κατεξοχήν φαγητό των αρχαίων Σπαρτιατών και ήταν μια σούπα με  κρέας και αίμα χοίρου, όπως και όλη η Σπαρτιατική κουζίνα χλευαζόταν στην αρχαιότητα για την ποιότητά της, πράγμα που όμως δεν πρέπει να ανταποκρίνεται ακριβώς στην αλήθεια, αφού πίσω από τις αρχαίες αρνητικές  αναφορές, κρυβόταν πολλές φορές το μίσος κάποιων, λόγω της αντιπαλότητας με το κράτος των Σπαρτιατών.

ΠΕΛΙΤΙ

• «Από χέρι σε χέρι και από γενιά σε γενιά για να μην χάσουμε αύριο αυτά που έχουμε σήμερα»

Το κίνημα του ΠΕΛΙΤΙ έχει να παρουσιάσει ένα σπουδαίο έργο που είναι γνωστό σε όλη την Ελλάδα, αφού σε κάθε γωνιά της  έχουν δημιουργηθεί θύλακες συνειδητοποιημένων ανθρώπων, που αναβιώνουν τις πατροπαράδοτες ελληνικές ποικιλίες, που έχουν τόση σημασία για την διατροφή μας και αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της πολιτιστικής μας κληρονομιάς. Τα τελευταία 50 χρόνια έχουν χαθεί όπως αναφέρουν οι ειδικοί πάνω από το 80 % των παραδοσιακών σπόρων και έχουν αντικατασταθεί από υβρίδια, με ότι αυτό μπορεί να σημαίνει συν τοις άλλοις, για την υγιεινή διατροφή, την αυτάρκεια, την τοπική ανάπτυξη και τον πολιτισμό μας.

Οι παλαιές ποικιλίες έχουν προσαρμοστεί εδώ και χιλιάδες χρόνια στις τοπικές συνθήκες, είναι ανθεκτικές σε ασθένειες, χρειάζονται λιγότερα φυτοφάρμακα, έχουν ιδιαίτερα ποιοτικά χαρακτηριστικά και στην αναπτυξιακή προοπτική της χώρας μπορούν να αποτελέσουν σημαντικό παράγοντα αειφορίας, αφού η χώρα μας δεν μπορεί να ανταγωνιστεί άλλες χώρες, με κριτήριο την  ποσότητα για τα αγροτικά της προϊόντα, αλλά επιβάλλεται να ποντάρει στην μοναδικότητα και την ποιότητα των προιόντων της, τα οποία όμως θα πρέπει να είναι συνδεδεμένα με την αρχαίωνη πολιτισμική ιστορία αυτού του ευλογημένου από τη φύση τόπου.

Το ΚΠΕ Μολάων συνεργάζεται στενά με το ΠΕΛΙΤΙ και με παραγωγούς της περιοχής μας που συμμερίζονται τα οράματά του, ενώ στο πλαίσιο αυτό έχει ήδη διοργανώσει μέχρι τώρα δύο γιορτές με ανταλλαγή σπόρων στους Μολάους, ενώ προς τα τέλη Μαρτίου 2015 προγραμματίζει εκ νέου Ανοιξιάτικη γιορτή σπόρων με σημαντικές εισηγήσεις από ειδικούς και καλλιεργητές καθώς και με ανταλλαγή παραδοσιακών ποικιλιών, αφού είναι ήδη πολλοί και στην περιοχή μας που έχουν πια επιλέξει να καλλιεργούν αποκλειστικά με ντόπιους σπόρους και με τρόπους πιο φιλικούς προς το περιβάλλον. Μια νέα κουλτούρα αναπτύσσεται καθημερινά και στον τόπο μας, σε σχέση με τις καλλιέργειες, την αυτάρκεια και την διατροφή και αυτό σίγουρα είναι παρήγορο.

Οι φυλές των οικόσιτων ζώων που ζούνε σε κάθε περιοχή της γης, είναι τα «ζωντανά μνημεία» της, ένας θησαυρός, βιολογικός, ιστορικός, και πολιτισμικός.

Η Αμάλθεια είναι μια οργάνωση παρακλάδι της αντίστοιχης παγκόσμιας, η οποία ασχολείται με την διάσωση και επανένταξη στην ελληνική πραγματικότητα των αρχαίων φυλών οικόσιτων ζώων, τα οποία είχαν οι πατεράδες μας και ξαφνικά εκτοπίστηκαν και εξαφανίστηκαν μόλις πριν τρεις ή τέσσερις δεκαετίες.

Το τι σημαίνει αυτό για τον τόπο μας, την τοπική οικονομία, την πολιτιστική μας κληρονομιά και την υγεία μας, θα το αναλύσουμε σε επόμενη ευκαιρία (μάλιστα το ΚΠΕ Μολάων προγραμματίζει προς την  Άνοιξη μια σχετική ημερίδα) αλλά παρακάτω θα αναφερθούμε σε ένα υπέροχο ζώο την αρχαία ελληνική αγελάδα, την οποία κάποιοι φωτισμένοι άνθρωποι, διέσωσαν την τελευταία στιγμή πριν την οριστική εξαφάνισή της (χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του κυρίου Δήμου, στην ΄Αβρα Τρικάλων, που διέσωσε πολλές Ελληνικές φυλές μεταξύ των οποίων την αγελάδα, τον μαύρο χοίρο, τα άλογα κλπ και μάλιστα παράγει προϊόντα εξαιρετικής ποιότητας και έχει βραβευθεί δύο φορές από το παγκόσμιο Slow Food.).

Αυτή την αγελάδα εξέτρεφαν μέχρι πριν λίγα χρόνια οι πρόγονοί μας. Αυτό το ζώο, όπως και άλλα ελληνικών φυλών, ζούσε περί τα πενήντα χρόνια, είχε φυσιολογικό βάρος, και μέση παραγωγή γάλακτος 5-10 κιλά. Τώρα έχει αντικατασταθεί  από ζώα τέρατα που παράγουν μέχρι 50 κιλά γάλα, 2 και τρεις φορές περισσότερο κρέας, αλλά ζουν μόνο10 χρόνια, ενώ εκτρέφονται βασικά με σόγια και καλαμπόκι γι’ αυτό και τα προϊόντα τους, όπως και οι άνθρωποι που τα καταναλώνουν, έχουν τη χειρότερη αναλογία λιπαρών ω6 προς ω3, ένας από τους βασικότερους παράγοντες των κυριότερων ασθενιών στις μέρες μας. Μπορεί εύκολα να βγάλει κανείς συμπέρασμα για τα προϊόντα που προέρχονται από αυτά τα παρά φύση ζώα και τι συνέπειες μπορεί να έχουν στην υγεία μας. 

Το ζώο αυτό  εκτοπίστηκε και σχεδόν εξαφανίστηκε πριν μόλις λίγες δεκαετίες, λόγω της εισαγωγής των υβριδικών τεράτων που την αντικατέστησαν. 

Greenpeace

«Μαζί δείχνουμε το δρόμο για ζωοτροφές χωρίς μεταλλαγμένα. Ελάτε να σας κάνουμε το τραπέζι και να δοκιμάσουμε τη πρώτη φέτα από ζώα που δεν έχουν τραφεί με μεταλλαγμένα αλλά με τα παραδοσιακά κτηνοτροφικά φυτά (κουκί, ρεβίθι, μπιζέλι και λούπινο).»

Το Φθινόπωρο η   Greenpeace μοίρασε φέτα από γάλα ζώων, που εκτράφηκαν αποκλειστικά με  παραδοσιακά ελληνικά κτηνοτροφικά φυτά. 

Το τελευταίο διάστημα με πρωτοβουλία περιβαλλοντικών οργανώσεων  αλλά και του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης, έχει ξεκινήσει μια προσπάθεια να αντικατασταθούν οι εισαγόμενες ζωοτροφές σόγιας και καλαμποκιού (που στοιχίζουν γύρω στα 600 εκατομ ευρώ στην εθνική οικονομία) από τα παραδοσιακά κτηνοτροφικά φυτά. Το τι επιπτώσεις έχει στην υγεία των ζώων και των ανθρώπων που καταναλώνουν τα προϊόντα τους, η διατροφή με σόγια και καλαμπόκι το έχουμε αναπτύξει στο παρελθόν (τρομερή επιβάρυνση στην αναλογία μεταξύ ω6 και ω3 λιπαρών, που φτάνει και το 70 προς 1, που σημαίνει παχυσαρκία, καρδιοπάθεια, καρκίνο κλπ).

Τα μυστικά του Μ. Αλέξανδρου:

• Ιπποφαές 

• Ζέα 

• Αλόη

Μεγάλη συζήτηση έχει γίνει για τα παραπάνω προϊόντα ή και άλλα παρόμοια, τα οποία έχουν μπει στην καθημερινότητά μας σαν εναλλακτικές καλλιέργειες ή ποιοτικά προϊόντα διατροφής και υγείας ή super foods, όπως τα αποκαλούν κάποιοι.

Βέβαια πολλά από αυτά τα συνοδεύει και ένας μύθος, χωρίς αυτό να είναι κατά ανάγκη κακό. Για παράδειγμα λέγεται ότι η αλόη έσωσε δυο φορές τη ζωή του Μεγάλου Αλεξάνδρου, αφού με αυτή επούλωσαν τις πληγές του ή για το ιπποφαές λέγεται ότι ήταν η κύρια τροφή του στρατεύματός του και σε αυτό το φρούτο οφείλεται κατά πολύ η ανθεκτικότητά του. Όπως και να έχει ακόμα και μύθος να είναι όλα αυτά κανείς δεν μπορεί να παραγνωρίσει την διατροφική αξία αυτών των προϊόντων,  τις σπουδαίες προοπτικές τους και το ρόλο που μπορούν να παίξουν στην τοπική ανάπτυξη.

Ιδιαίτερα για τη ζέα πολλά έχουν γραφτεί και η αλήθεια είναι ότι πρόκειται για ένα δημητριακό με λιγότερη γλουτένη, πολύ γευστικό και υγιεινό εφόσον καταναλώνεται ως ολικής, χωρίς μεγάλη επεξεργασία. Από εκεί και πέρα όλα αυτά που λέγονται και φτάνουν μέχρι και  την συνομοσιολογία, ας τα αφήσουμε λίγο για τους μελετητές του μεταφυσικού (έχουν γραφτεί πολλά για τα ξένα συμφέροντα που επέβαλαν στον Ελ Βενιζέλο να απαγορεύσει την καλλιέργειά της, ή για το γεγονός ότι λόγω της κατανάλωσης ζέας οι αρχαίοι Έλληνες ήταν τόσο έξυπνοι και ανέπτυξαν αυτόν τον θαυμαστό πολιτισμό, επειδή οι εγκεφαλικές συνάψεις των αρχαίων λειτουργούσαν χωρίς κώλυμα, αφού η ζέα που κατανάλωναν δεν είχε πολύ γλουτένη ), .

Η αναβίωση της ζέας έχει ξεκινήσει από τη δεκαετία του 1980, από το κτήμα Αντωνόπουλου, που πραγματικά είναι μια μονάδα πρότυπο στην χώρα μας, η οποία καλλιεργεί πάρα πολλές παλιές σπάνιες ελληνικές ποικιλίες, οσπρίων και  δημητριακών, με βιολογικό τρόπο και παράγει προϊόντα εξαιρετικά, όπως όσπρια, άλευρα, ζυμαρικά κλπ. Επίσης το κτήμα Αντωνόπουλου έχει κατοχυρώσει και την ονομασία ζέα, στην χώρα μας και όλοι οι άλλοι παραγωγοί, για  αυτό το δημητριακό και τα προϊόντα του δεν επιτρέπεται να χρησιμοποιούν τον όρο ζέα, αλλά τον όρο δίκοκκο σιτάρι.

Βέβαια εάν πράγματι η σημερινή ζέα έχει άμεση γενετική συγγένεια με την από των αρχαίων χρόνων καλλιεργούμενη και λεγόμενη ζέα, είναι θέμα που χρειάζεται διερεύνηση και επιστημονική τεκμηρίωση.

Επιστροφή λοιπόν στα παραδοσιακά προϊόντα. Γιατί;

–          Επίσκεψη στη χώρα της ουτοπικής εκπλήρωσης όπως αναφέραμε παραπάνω,  επιστροφή στη γη της επαγγελίας, το μυθικό ταξίδι στα Κύθηρα. Η ροπή του ανθρώπου για αναβιώσεις και ενασχόληση με το παρελθόν λοιπόν εδράζεται στα παραπάνω. Ο καθένας μπορεί να αισθανθεί έτσι καταναλώνοντας για παράδειγμα ένα εξαίσιο ιστορικό προϊόν σαν το κρασί Μαλβάζια, οραματιζόμενος πως γυρίζει στο παρελθόν σε κάποιο θρυλικό κάστρο, σε κάποια μεσαιωνική αυλή, σε ένα αρχαίο συμπόσιο ή ότι άλλο μπορεί να φανταστεί ο καθένας. 

–          Υγεία (Σύμφωνα με έρευνα του «National Geographic», στη Σαρδηνία και την Ιαπωνία η κατανάλωση τοπικών προϊόντων συνδέεται άμεσα με τη μακροζωία). Ο ανθρώπινος οργανισμός έχει προσαρμοστεί για χιλιάδες χρόνια στη διατροφή με τα προϊόντα της περιοχής του, αν εξαιρέσουμε τα τελευταία 40 -50 χρόνια, που τα παραδοσιακά τρόφιμα εκλείπουν σιγά σιγά και αντικαθίστανται από τα τυποποιημένα και  πολυεπεξεργασμένα παρασκευάσματα, της σύγχρονης, μαζικής και δολοφονικής βιομηχανίας τροφίμων.

Τι έγινε σε μας τους Έλληνες η παραδοσιακή μεσογειακή διατροφή; Τι έγιναν οι παλιές ποικιλίες σιτιρών και οσπρίων; το μαγειρευτό φαγητό της μάνας και της γιαγιάς; Οι αρχαίες φυλές οικόσιτων ζώων; Γιατί ενώ πριν λίγα χρόνια δεν υπήρχε ουσιαστικά παχυσαρκία στη χώρα μας, τώρα κρατάμε τα πρωτεία παγκοσμίως; Πόσο ανεπανόρθωτα από όλα αυτά επηρεάστηκε η υγεία μας, το υπέρτατο αγαθό μας;

–          Ποιότητα

Πρέπει να ποντάρουμε είπαμε για να είμαστε ανταγωνιστικοί, για να είμαστε βιώσιμοι σαν χώρα στην ποιότητα συν τοις άλλοις και τα παραδοσιακά τοπικά μας προϊόντα είναι ο κατεξοχήν τομέας που μπορούμε να επενδύσουμε. Πέραν του γεγονότος ότι είναι αναπόσπαστα τμήματα μιας ζηλευτής από όλους πολιτιστικής κληρονομιάς, λόγω του ευλογημένου τόπου που ζούμε, έχουν μια ιδιαίτερη ποιότητα, που πρέπει να τεκμηριωθεί και να αναδειχθεί.

Για παράδειγμα πολλοί είναι εκείνοι που παραδέχονται πως το ελληνικό ελαιόλαδο είναι το καλύτερο στον κόσμο, αλλά και το δικό μας στην ευρύτερη περιοχή της Μονεμβασίας ίσως το καλύτερο στην Ελλάδα. Εν τούτοις, μόνο το 15% από το εξαιρετικό λάδι που προέρχεται από τις λεγόμενες ντόπιες ελιές (ποικιλία αθηνολιά, που δεν συναντάται αλλού) φεύγει προς τις αγορές συσκευασμένο, ενώ το υπόλοιπο μεταφέρεται με βυτία σε μεγάλες εταιρείες της χώρας ή του εξωτερικού όπου αναμιγνύεται χωρίς να φαίνεται πουθενά η προέλευσή του. Είναι λυπηρό να βλέπεις τα βυτία να φεύγουν από τα χωριά μας, με το χρυσάφι της περιοχής και η τοπική οικονομία να εξαρτάται από τα καιροσκοπικά παιχνίδια των διαφόρων μεγαλοεμπόρων και εμποράκων, που κανονίζουν τις τιμές και μας δίνουν τα φιλοδωρήματά τους. Ή είναι λυπηρό να περιμένει ο παραγωγός της περιοχής, πότε θα κάνει κακοκαιρία στην Ισπανία ή την Ιταλία για να μειωθεί η παραγωγή εκεί και να πάρει κάτι παραπάνω για το δικό του λάδι.

Που πήγε η υπεραξία του δικού μας λαδιού που είναι πράγματι το καλύτερο στον κόσμο; Ποιος έμαθε από τους καταναλωτές που γεύτηκαν το λάδι μας από πού προέρχεται; Ποιος έμαθε ότι είναι κάτι το μοναδικό και το εξαιρετικό;

Έχουμε πολύ δρόμο να διανύσουμε αλλά τουλάχιστον ξέρουμε ότι ο δρόμος είναι προς αυτή την κατεύθυνση. Ποιότητα, τοπικότητα, μοναδικότητα, πιστοποίηση, ταυτότητα. 

–          Τοπική οικονομία και ανάπτυξη

Από όλα αυτά γίνεται ολοφάνερο, το πόσο σημαντικό ρόλο μπορεί να παίξει στην ανάπτυξη και την τοπική οικονομία η καλώς νοούμενη επιστροφή στις ρίζες με την αναβίωση και την επαναεισαγωγή στην σύγχρονη πραγματικότητα των παραδοσιακών μας προϊόντων.

Τα τοπικά μας προϊόντα

« Βυρσοδεψία, οινοποιεία, υφαντουργεία,

–          τι περίφημα μεταξωτά,

   τι δέρματα και

   τι εύοσμα κρασιά,

   περιζήτητα σε ανατολή και δύση.

  Τίποτα δεν προδίδει ο χώρος τούτος απ΄τ΄αρχαία μεγαλεία.»

ποιητική συλλογή «Μονοβασιά» Γιάννης Ρίτσος

Το ιστορικό κρασί Μαλβάζια, ενώ παραγόταν μέχρι πρότινος σε όλο τον κόσμο, έγινε κατορθωτό να αναβιώσει στις μέρες  μας, μόλις πριν λίγα χρόνια (κατοχυρώθηκε ως ΠΟΠ το 2010) και να παράγεται μάλιστα αυτή τη στιγμή, από την Οινοποιητική Μονεμβασίας, του κυρίου Γιώργου Τσιμπίδη, ο οποίος ήταν και  εκείνος που το οραματίστηκε και συνέβαλε, ώστε μετά από πολύπλοκες και μακροχρόνιες διαδικασίες, να θεσμοθετηθεί στις μέρες μας και να αποτελεί μια μεγάλη αναπτυξιακή πρόκληση και πολύτιμο κεκτημένο για όλη την περιοχή.

Μέρα με την ημέρα γινόμαστε μάρτυρες της εκρίζωσης πολλών υπεραιωνόβιων ελαιοδέντρων της περιοχής μας, δέντρα τα οποία καταλήγουν είτε για καύση ή ακόμη και πωλούνται για μεταφύτευση, ολόκληρα, σε ιδιώτες στην Ελλάδα ή το εξωτερικό.

Έτσι ένα πολύτιμο κομμάτι της πολιτιστικής μας κληρονομιάς και το μοναδικό αυτό γενετικό υλικό χάνεται σιγά σιγά.

Οι προηγούμενες γενιές εδώ και αιώνες σεβάστηκαν αυτά τα υπέροχα δέντρα και τα παρέδωσαν σε εμάς που τα οδηγούμε χωρίς περίσκεψη στην εξαφάνιση.

Τα αιωνόβια αυτά δέντρα εκτός των άλλων υπήρξαν μάρτυρες της ιστορίας μας και επέζησαν από τρομερές καταστροφές που υπέστη η περιοχή μας, όπως στα Ορλοφικά το 1770 και κατά την επιδρομή του Ιμπραήμ το 1825 που στρατοπέδευσε στους Μολάους και κατέκαυσε όλη την περιοχή.

Είναι δυνατό σήμερα εμείς να είμαστε εκείνη η γενιά που θα τους δώσει την χαριστική βολή;

Για την προστασία των υπεραιωνόβιων ελαιόδεντρων, τα οποία αποτελούν μνημεία της φύσης, αλλά και δείκτες μιας μακραίωνης πολιτισμικής διαδρομής που ενεργοποιεί τη συλλογική μνήμη και την αγάπη για το περιβάλλον, πρέπει να ξεκινήσουν πρωτοβουλίες από όλους: τοπική αυτοδιοίκηση, φορείς, συλλόγους αλλά και από τον καθένα μας ξεχωριστά.

Το ΚΠΕ Μολάων, έχει ευαισθητοποιηθεί στο θέμα και έχει ήδη συστήσει τοπικό δίκτυο, όπου συμμετέχουν σχολεία της περιοχής με θέμα την προστασία και ανάδειξη του αρχαίου ελαιώνα καθώς επίσης από την σχολική χρονιά 2013-2014 υλοποιεί και σχετικό πρόγραμμα για μαθητές δημοτικών, γυμνασίων και λυκείων.

Επίσης συμμετέχουμε στο εθνικό θεματικό δίκτυο για την ελιά που έχει συστήσει το ΚΠΕ Καλαμάτας, το οποίο έχει ευαισθητοποιηθεί για το θέμα.

Στα πλαίσια αυτά έχουμε συνεργασία με το ΤΕΙ Καλαμάτας και με καθηγητές της γενετικής που με ενθουσιασμό σχεδιάζουν την υλοποίηση ενός μεγάλου προγράμματος με στόχο την μελέτη του γενετικού αυτού υλικού που έρχεται από πολλούς αιώνες πριν, την συσχέτισή του με τον σύγχρονο ελαιώνα και την κατοχύρωσή του ως μοναδικού στον κόσμο.

Όλα τα παραπάνω μπορούν να συμβάλουν εκτός των άλλων και στην θεσμοθέτηση ΠΟΠ στην περιοχή μας για το λάδι που παράγουμε από την λεγόμενη ντόπια ελιά που δεν υπάρχει αλλού στην επικράτεια και έτσι το θέμα των αρχαίων δέντρων μπορεί να συμβάλει και στην εν γένει ανάπτυξη του τόπου μας.

Ήδη σε συζητήσεις που έχουμε κάνει με τον Δήμο Μονεμβασίας, τους αρμοδίους της ΚΑΣΕΛ, με συνεταιρισμούς και πολλούς ιδιώτες, εκδηλώνεται μεγάλο ενδιαφέρον για το θέμα  και όλοι συμφωνούν πως πρέπει να ξεκινήσουμε μια μεγάλη προσπάθεια για την προστασία και ανάδειξη των αρχαίων δέντρων, όπως έχουν ήδη κάνει και αλλού και κυρίως στην Κρήτη, όπου σύλλογοι, δήμοι, περιφέρεια, ΤΕΙ και πανεπιστήμια, έχουν αγκαλιάσει το ζήτημα και το έχουν αναδείξει, όντας υπερήφανοι συν τοις άλλοις, διότι πιστεύουν ότι διαθέτουν τα αρχαιότερα ελαιόδέντρα του κόσμου, πράγμα το οποίο προβάλουν ποικιλοτρόπως.

Παρόλα αυτά και εμείς πιστεύουμε ότι στον τόπο μας υπάρχουν ελαιόδεντρα που έχουν ηλικία πάνω από χιλιετία και είμαστε βέβαιοι ότι εάν ξεκινήσουμε κάποια επιστημονική έρευνα με τους γενετιστές στο ΤΕΙ Καλαμάτας και  με τον Δημόκριτο, για το γενετικό υλικό και την χρονολόγηση των δέντρων μας, θα έχουμε πολύ σημαντικές αποκαλύψεις και εξελίξεις, που ούτε καν  μπορούμε να φανταστούμε.

Απευθυνόμαστε επίσης και στον κάθε ιδιώτη ξεχωριστά, ο οποίος τυχαίνει αυτή τη στιγμή να διαθέτει στο χωράφι του ένα τέτοιο ανεκτίμητο θησαυρό και τον καλούμε να τον προστατεύσει και να τον παραδώσει ατόφιο όπως τον παρέλαβε.

Είναι προνόμιο και συμφέρον για όσους διαθέτουν τέτοια δέντρα, να τα διατηρήσουν και να τα αναδείξουν, αρκεί να δουν τι αξία τους αποδίδουν άλλοι, πόσο υπερήφανοι είναι και πως τα προβάλλουν με κάθε τρόπο.

Για να αναφερθούμε τέλος και στο παράδειγμα του κτήματος Ράλη στην Μεσσηνία, όπου παράγεται λάδι από αρχαίες ελιές, βιολογικό, με ψυχρή έκθλιψη σε δικής του κατασκευής μηχανήματα, και προωθείται στο εξωτερικό ως ένα ειδικό προϊόν μοναδικής ποιότητας με 90 δολάρια το λίτρο.

Λακωνικά προϊόντα ΠΟΠ – ΠΓΕ 

Στις παρακάτω φωτογραφίες παρουσιάζονται τα Λακωνικά προϊόντα ΠΟΠ και ΠΓΕ, που είναι βέβαια το κρασί Μαλβάζια, η Κυδωνίτσα, το λάδι Λακωνία, το λάδι Φοινικίου και το λάδι Πετρίνα.

Όπως καταλαβαίνουμε  τα περισσότερα δεν έχουν «βάθος», και στερούνται δυναμικότητας, ονόματος και δυνατοτήτων στις αγορές και έτσι δεν μπορούν ιδιαίτερα να συμβάλουν στην τοπική ανάπτυξη και να δώσουν την απαιτούμενη υπεραξία στο προϊόν.

Απαραίτητες προϋποθέσεις για να υπάρξουν δυναμικά τοπικά προϊόντα, που μπορούν να παίξουν σημαίνοντα ρόλο στην ανάπτυξη, είναι οι παρακάτω.

• Στρατηγικό σχέδιο. Το όραμα για το προϊόν, που πρέπει  να εκπονηθεί από μια ομάδα παραγωγών μια κοινότητα, ένα δήμο ή ευρύτερα.
• Το προϊόν να αναφέρεται και να συνδέεται με μιας ικανής έκτασης περιοχή, με ισχυρό μπραντ εάν είναι δυνατό (όπως αυτό της Μονεμβασίας)
• Επιστημονική υποστήριξη. Συνεργασίες με ιδρύματα, πανεπιστήμια κλπ, ώστε να υπάρξουν έγκυρες έρευνες που να πιστοποιούν την μοναδικότητα των χαρακτηριστικών και τα οφέλη στην υγεία, όπως γίνεται με τόσα παραδοσιακά προϊόντα, όπως η μαστίχα (έχουν αποδειχθεί επιστημονικά τα οφέλη της στην προστασία του γαστρεντερικού συστήματος), η σταφίδα, το ελαιόλαδο κλπ
• Ταυτότητα
• Πιστοποιήσεις
• Μύθος. Είπαμε και παραπάνω πως η ανάπτυξη και του μύθου γύρω από ένα τοπικό προϊόν, είναι θεμιτή και χρήσιμη για την προώθησή του.
• Αγορές. Πρώτο βήμα πριν βρούμε τις μακρινές αγορές, είναι αυτονόητο, ότι πρέπει να κάνουμε το προϊόν μας γνωστό και να το διαδώσουμε πρώτα στους επισκέπτες μας, που δόξα το Θεό, είναι πολλοί αφού η περιοχή μας είναι άκρως τουριστική. Δεν είναι  δυνατό να έρχονται από όλα τα μέρη της Ελλάδας και του κόσμου, στον τόπο μας και να φεύγουν χωρίς να δουν ή να γευτούν τα παραδοσιακά μας τρόφιμα, ή να έχουν τη δυνατότητα να τα βρίσκουν στα ξενοδοχεία μας και στις ταβέρνες μας, να τα αγοράσουν να πάρουν μαζί τους.(θα μπορούσε κάλλιστα σε κάθε τουριστικό κατάστημα, ταβέρνα ή ξενοδοχείο να υπάρχει ένα σταντ με τα τοπικά μας προϊόντα) Δεν είναι δυνατό να χρησιμοποιούνται στις τουριστικές επιχειρήσεις εισαγόμενα και αμφιβόλου ποιότητας τρόφιμα. Όλο και συχνότερα εμφανίζονται πρωτοβουλίες στη χώρα μας, ώστε τα προϊόντα να συνδεθούν με τον τουρισμό. (θεσμοθέτηση τοπικών συμφώνων, ελληνικό πρωινό στα ξενοδοχεία, γαστρονομικός τουρισμός, θεσμοθέτηση δρόμων του κρασιού, του λαδιού κλπ)
• Διαφήμιση
• Συνεργασίες 

Στα πλαίσια τέλος της βιωσιμότητας, στην παραγωγή τοπικών προϊόντων, θα πρέπει να κυριαρχούν και άλλες  αξίες:

• Πρέπει να μας καθοδηγεί ο σεβασμός στη Φύση, στην αγροτική βιοποικιλότητα, στις τοπικές τέχνες και τεχνικές, στη παραδοσιακή γνώση και την χειρονακτική εργασία 

• Τα προϊόντα θα αποτελούν μια ζωντανή περιβαλλοντική, υγιεινή, πολιτισμική και τοπική οικονομική αξία στα πλαίσια μιας πνευματικής παραγωγικής διαδικασίας και συνειδητής κατανάλωσης 

ο παραγωγός θα είναι ένας πνευματικός τεχνίτης, ικανά αμοιβόμενος  και όχι ένας περιθωριοποιημένος και οικονομικά εξαθλιωμένος εργάτης… 

που τον κυνηγούν οι φοροεισπράκτορες

ή τον εκβιάζουν οι δανειστές, σαν το φτωχό βυζαντινό αγρότη που μονολογεί απελπισμένος, όταν του ψόφησε το βόδι: 

«… από πού θα θρέψω τώρα τη γυναίκα μου και τα μικρά παιδιά μου;

Πώς θα πληρώσω του φόρους;

Πώς θα ξεπληρώσω τα δάνεια;

Δεν ξέρω τι να κάνω.

Θα εγκαταλείψω το σπίτι μου και την πατρίδα μου, θα φύγω για αλλού,

πριν το μάθουν οι δανειστές μου και πέσουν πάνω μου σαν άγρια θηρία»

Φιλαρέτου βίος

Νεκτάριος Μαστορόπουλος, μέλος Παιδαγωγικής Ομάδας ΚΠΕ Μολάων