Ιερά Μονή Αγίων Τεσσαράκοντα Μεγαλομαρτύρων

Η ανδρική βυζαντινή Ιερά Μονή Αγίων Τεσσαράκοντα Μεγαλομαρτύρων είναι κτισμένη σε μία περιοχή με σπάνιο φυσικό κάλλος, κοντά στη Σπάρτη (στην περιοχή της Χρύσαφας Λακωνίας).

Σε απόσταση 15 λεπτών βορειοανατολικά από τη νέα μονή βρίσκεται η παλαιά μονή (Παλαιομονάστηρο), κτισμένη σε μια φυσική χαράδρα δίπλα στα ήρεμα νερά του χειμάρρου Σωφρόνη (σε απόσταση 20΄ από τη Σπάρτη). Σύμφωνα με την κτητορική επιγραφή, η οποία σώζεται μέσα στο σπηλαιώδη ναό του παλαιομονάστηρου, η μονή κτίστηκε το έτος 1305 επί βασιλείας του Αυτοκράτορος του Βυζαντίου Ανδρονίκου του πρεσβύτερου (1283-1328). Το Καθολικό είναι σπηλαιώδες. Πρόκειται δηλαδή για ένα φυσικό σπήλαιο διαμορφωμένο περίτεχνα σε ναό. Στο βάθος του σπηλαίου είναι τοποθετημένη η Αγία Τράπεζα, ενώ όλες οι επιφάνειες είναι αγιογραφημένες από το σπουδαίο Λακεδαιμόνιο αγιογράφο Κωνσταντίνο Μανασσή.

Η παλαιά μονή πιθανότατα κτίστηκε για να φιλοξενήσει προϋπάρχουσα μοναστική αδελφότητα. Η μοναδική πρόσβαση, που είχε η παλαιά μονή προς τον έξω κόσμο, ήταν ένα μονοπάτι. Επειδή το μονοπάτι αυτό ήταν στενό και δύσβατο, για τον ανεφοδιασμό της μονής σε τρόφιμα κι άλλα αναγκαία, κατασκευάστηκε εξαρχής μία αποθήκη στη θέση της σύγχρονης μονής, όπου άλλωστε βρίσκονταν και τα μοναστηριακά κτήματα, αμπέλια, ελαιώνες κ.α.

Έτσι με την πάροδο των ετών η περιοχή αυτή εξελίχθηκε σε μετόχι αρχικά της παλαιάς μονής και στη συνέχεια κατέληξε να κτιστεί στο μέρος αυτό η νέα μονή, η οποία αντικατέστησε τελικά την παλαιά τον 17ο αιώνα.

Το Καθολικό της νέας μονής είναι σπουδαίος μεταβυζαντινός ναός, σταυροειδής με τρούλο. Ενδιαφέρον παρουσιάζει η τοιχοδομία του. Τεμάχια πλακών από άλλους ναούς ή μαρμάρων της κλασικής αρχαιότητος ή μαρμάρινες πλάκες ενεπίγραφες είναι εντοιχισμένες στους εξωτερικούς τοίχους του Καθολικού. Οι αγιογραφίες του ναού αποτελούν ένα θαύμα της βυζαντινής ζωγραφικής και αγγίζουν τα όρια της υψηλής τέχνης. Σύμφωνα με την κτητορική επιγραφή του Καθολικού, η οποία αναφέρει ως κτίτορες τον ιερομόναχο Κυπριανό, ηγούμενο της μονής και τους μοναχούς Παρθένιο και Θεοδόσιο, τις αγιογραφίες έφτιαξε ο περίφημος εκ Ναυπλίου καταγόμενος αγιογράφος Γεώργιος Μόσχος.

Δίπλα ακριβώς από το Καθολικό της μονής βρίσκεται το παρεκκλήσιο της Ζωοδόχου Πηγής (Παναγίας της Χρυσοπηγής). Επίσης, υπάρχει παρεκκλήσι τιμώμενο στον Άγιο Νεκτάριο.

Η Ιερά Μονή των Αγίων Τεσσαράκοντα Μαρτύρων ανακηρύχθηκε Σταυροπηγιακή από το Οικουμενικό Πατριαρχείο, που της προσέφερε παρά πολλά προνόμια.

Μεγάλη και ανεκτίμητη υπήρξε η προσφορά της μονής στον υλικό και πνευματικό αγώνα του Έθνους κατά την παλιγγενεσία του 1821. Είναι χαρακτηριστική η μεγάλη εκτίμηση και αφοσίωση σ’ αυτήν του ηγέτη της Επαναστάσεως Θεοδώρου Κολοκοτρώνη. Τρεις φορές η μονή έχει πυρποληθεί από κατακτητές (το 1770 από Τουρκαλβανούς, το 1826 από Αιγύπτιους και το 1943 από Γερμανούς).

Στη μονή σώζονται αξιόλογα ιερά κειμήλια, όπως ξυλόγλυπτοι σταυροί, άγια δισκοπότηρα, αργυρές λειψανοθήκες με ανάγλυφες διακοσμήσεις, άμφια, ευαγγελιστάρια, κηροπήγια, ασημένιοι δίσκοι, χειρόγραφοι συναξαριστές, αρχαίες εικόνες και μία μαρμάρινη κολυμβήθρα, όπου τελούσαν το Μεγάλο Αγιασμό των Θεοφανείων.

Επίσης εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζει η βιβλιοθήκη της μονής, η οποία διαθέτει πολυάριθμους χειρόγραφους κώδικες.

Στη μονή είναι εγγεγραμμένοι οι άγαμοι ιερείς της Ιεράς Μητρόπολης Σπάρτης. Ηγούμενος είναι ο Αρχιμανδρίτης Εφραίμ.

Η μονή πανηγυρίζει στις 9 Μαρτίου στη μνήμη των Αγίων Τεσσαράκοντα Μαρτύρων της Σεβαστείας της Μικράς Ασίας.

Τηλέφωνο: (+30) 27310 26780

 

 

Πηγή: monastiria.gr