Δυτικός Πάρνωνας: Καταπράσινα χωριά

Σε τούτο τον τόπο η φύση χάρισε απλόχερα τα πιο «ακριβά» δώρα της. Μετά ήρθαν οι άνθρωποι που με τον μόχθο τους ημέρεψαν το τοπίο και έχτισαν τα χωριά τους. Σήμερα ο ορεινός όγκος του μεγαλύτερου σε μήκος βουνού της Πελοποννήσου έχει να προσφέρει στον επισκέπτη πολύτιμες στιγμές ξεκούρασης και μερικές από τις πιο όμορφες ορεινές εικόνες.

Ο Πάρνωνας απλώνει το μακρόστενο κορμί του από βορρά προς νότο σφραγίζοντας με την παρουσία του το ανατολικό ορεινό ανάγλυφο του Μοριά. Κατά μήκος πολλών χιλιομέτρων κοντά στις ακτές ορθώνει το ανάστημά του, ενώ σταματά μπροστά στον Αργολικό κόλπο και στο Μυρτώο πέλαγος σχηματίζοντας μερικές από τις ομορφότερες παραθαλάσσιες περιοχές της Ελλάδας. Οι δυτικές πλαγιές του, καθώς σπάνια πέφτουν κάτω από τα 800 μέτρα ύψος, δημιουργούν ένα πολύκορφο σύμπλεγμα όπου η ανθρώπινη παρουσία δηλώνει το παρών της με πολλές ορεινές κοινότητες. Πάνω σε αυτό το ιδιαίτερο γεωφυσικό ανάγλυφο τρέχει ο εθνικός δρόμος Τρίπολης – Σπάρτης, που μπορεί να χρησιμοποιηθεί σαν αφετηρία για κάποιον που θέλει να επισκεφθεί την περιοχή. Αρκετά από τα χωριά του Δυτικού Πάρνωνα είναι ιδανικά για διαμονή, καθώς τα τελευταία χρόνια έχει δημιουργηθεί αξιόλογη, ήπιας μορφής υποδομή. Οι αποστάσεις από την Αθήνα, αλλά και από τις μεγάλες πόλεις της Πελοποννήσου είναι μικρές. Αν ξεκινήσετε από την πρωτεύουσα σε καμία περίπτωση δεν θα χρειαστείτε περισσότερο από 2,5 ώρες για να βρεθείτε μεμιάς στην αγκαλιά της ορεινής φύσης. Δύο είναι οι βασικοί οδικοί άξονες που θα βοηθήσουν να προσεγγίσετε χωρίς δυσκολίες, με όποιες καιρικές συνθήκες, τον Πάρνωνα.

Η πρώτη διαδρομή ξεκινά από την Τρίπολη και συνεχίζει για τα μεγαλοχώρια Άνω Δολιανά, Καστρί, Αγιος Πέτρος, που κουρνιάζουν στις απόκρημνες πτυχώσεις του βουνού και διαθέτουν καλούς ξενώνες. Χρησιμοποιώντας τον εθνικό δρόμο Τρίπολης – Σπάρτης θα περάσετε το Αλεποχώρι και θα στρίψετε όπως δείχνουν οι ταμπέλες για Καρυές, Βαρβίτσα, Βαμβακού, αλλά και για τον νοτιότερο οικισμό Πολύδροσος ή Τζίντζινα που ανήκει στον Νομό Λακωνίας. Ωστόσο, υπάρχουν και αρκετοί δευτερεύοντες επαρχιακοί δρόμοι που διατρέχοντας τις δυτικές υπώρειες του βουνού συνδέουν και αυτοί τα παραπάνω χωριά μεταξύ τους. Τα Ανω Δολιανά είναι ένας όμορφος οικισμός, αρκετά γνωστός πλέον, που βρίσκεται σε ύψος 930 μέτρων και απέχει από την Τρίπολη μόλις 20 χιλιόμετρα. Λίγο βορειότερα κοντά στον οικισμό Μαυρίκι βρίσκονται υπολείμματα του Ιερού της Αρτέμιδος Κνακεάτιδος, δωρικού ναού του 6ου π.Χ. αιώνα. Ωστόσο ο Αγιος Πέτρος, καθώς βρίσκεται χτισμένος σε κομβικό σημείο, θεωρούνταν ανέκαθεν το κεφαλοχώρι του Πάρνωνα.

Απέχει 35 χλμ. από την Τρίπολη και βρίσκεται στα περάσματα που συνδέουν τις ορεινές κοινότητες με την Τρίπολη και τα παράλια της Κυνουρίας. Παρ’ όλες τις σύγχρονες δομικές παρεμβάσεις, ο Αγιος Πέτρος διατηρεί ακόμα ατόφια αρκετά αρχιτεκτονικά παραδοσιακά στοιχεία. Χαρακτηριστικός είναι ο πολεμόπυργος του Αγά, γνωστός και σαν πύργος του Τρικαλιώτη (18ος αιώνα). Ο οικισμός ζωσμένος από δάση ελάτης, πεύκου και καστανιάς, ενδείκνυται ως αφετηρία για εξορμήσεις γνωριμίας με τον ορεινό όγκο αλλά και με τα αρκαδικά παράλια. Στη θέση όπου απλώνει τις γειτονιές του το σημερινό χωριό Καρυές ή Αράχοβα, όπως είναι το παλιότερο όνομά του (35 χλμ. από Τρίπολη και 33 από Σπάρτη), βρισκόταν η ομώνυμη αρχαία πόλη όπου οι κάτοικοι τιμούσαν με ιδιαίτερη λαμπρότητα τη θεά Αρτεμη, την Καρυάτιδα. Τα κορίτσια που χόρευαν τον λατρευτικό χορό, οι Καρυάτιδες, ενέπνευσαν τη δημιουργία των ομώνυμων διάσημων γλυπτών του Ερεχθείου της Ακρόπολης. Πιστεύεται ότι στο σημείο όπου είναι χτισμένη η εκκλησία της Παναγίας υπήρχε ιερό της θεάς.

ΜΑΓΙΚΕΣ ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ

ΑΠΟ ΤΙΣ ΚΑΡΥΕΣ ακολουθώντας πορεία νότια θα συνεχίσετε για 7 χλμ., όπου σε υψόμετρο 1.050 μ. θα συναντήσετε το όμορφο χωριό Βαρβίτσα ή Μπαρμπίτσα. Είναι από τα πιο παλιά και ιστορικά χωριά του Πάρνωνα, καθώς χτίσθηκε στις αρχές του 1600 και είναι η γενέτειρα του θρυλικού καπετάν Ζαχαριά του Μπαρμπιτσιώτη, πρωτεργάτη του μεγάλου ξεσηκωμού του 1821. Ο δρόμος διασχίζει τη Βαρβίτσα και συνεχίζει νοτιότερα για τη Βαμβακού (6 χλμ.) με τα όμορφα πετρόκτιστα σπίτια, ο γενέθλιος τόπος του εφοπλιστή Νιάρχου. Λίγο ψηλότερα από την πλατεία ξεκινά το σημαδεμένο ορειβατικό μονοπάτι -υπάρχουν ταμπέλες- που καταλήγει στη θέση Αρνόμουσγα (υψόμ. 1.450), όπου είναι χτισμένο το ορειβατικό καταφύγιο.

Συνολικά θα χρειαστεί να πεζοπορήσετε 3.800 μέτρα και να καλύψετε μια υψομετρική διαφορά που αγγίζει τα 600 μέτρα. Το τμήμα της οδικής διαδρομής Βαμβακού Πολύδροσο (ή Τσίντζινα) είναι το ομορφότερο, καθώς ο δρόμος περιπλανιέται σε τοπίο κατάφυτο από καστανιές και καρυδιές για να «χαθεί» αργότερα σε μεικτό από έλατα και μαύρα πεύκα δάσος. Συνολικά θα καλύψετε 16 χιλιόμετρα όλα σε ασφάλτινο δρόμο. Το παραδοσιακό χωριό Πολύδροσο ή Τσίντζινα ήταν παλιότερα -μέχρι τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο- ένα ακμάζον και αυτάρκες κεφαλοχώρι.

Οι κάτοικοί του είχαν κύρια ασχολία το εμπόριο κτηνοτροφικών προϊόντων, ενώ παράλληλα ανέπτυξαν και μια πρώιμη βιοτεχνική υποδομή η οποία εστιάστηκε κυρίως στην κατεργασία δερμάτων και την κατασκευή υφαντών. Σήμερα, τον χειμώνα, το χωριό ζωντανεύει μόνο τα Σαββατοκύριακα, καθώς πλέον οι περισσότεροι κάτοικοι ζουν μόνιμα στη Σπάρτη, την Τρίπολη και την Αθήνα. Από τα Τσίντζινα είναι εύκολα προσβάσιμο -παρόλο που φαίνεται κρυμμένο σε φαράγγι- το μοναστήρι των Αγ. Αναργύρων (9ος αιώνας), το παλαιότερο της Λακωνίας.

Ολες οι παραπάνω διαδρομές κινούνται σε σχετικά χαμηλό υψόμετρο και καθώς εκχιονίζονται είναι βατές κατά την περίοδο των χιονοπτώσεων. Αν ο επερχόμενος χειμώνας είναι ήπιος και θέλετε οπωσδήποτε να δείτε τα ελατοδάση λευκοντυμένα, υπάρχουν τρεις ασφάλτινες, σύντομες, ωστόσο ενδιαφέρουσες διαδρομές που καθώς σκαρφαλώνουν σε υψόμετρο πάνω από 1,200 μέτρα, αυξάνουν και τις πιθανότητες για… χιονοπόλεμο! Η πρώτη είναι αυτή που συνδέει τον Αγιο Πέτρο με το καταφύγιο του Πάρνωνα (16 χλμ.). Το σύνολο της πορείας ξεδιπλώνεται μέσα σε πυκνά ελατοδάση. Βέβαια ο δρόμος έχει πολλές στροφές και αν έχει προηγηθεί χιονόπτωση, οι αλυσίδες είναι απαραίτητες. Το καταφύγιο βρίσκεται σε ύψος 1.450 μέτρων και ανήκει στον ΕΟΣ Σπάρτης. Υπάρχει η δυνατότητα διανυκτέρευσης, αλλά μόνο κατόπιν συνεννόησης, στο τηλ.: 27310-22574. Σύντομη, αλλά πανέμορφη είναι η διαδρομή που συνδέει το χωριό Καρυές (Λακωνία) με τον Αγιο Πέτρο (Αρκαδία). Συνολικά θα διανύσετε 9 χιλιόμετρα σε ασφάλτινο, αλλά με πολλές στροφές δρόμο. Η μισή διαδρομή πραγματοποιείται πλάι στο πανέμορφο πλατανοδάσος που κα-

λύπτει την κοίτη του ποταμού Μηλιά – ένα από τα πολλά παρακλάδια ορεινών ποταμών που σχηματίζουν τον Ευρώτα. Για του κατόχους τετρακίνητων οχημάτων να αναφέρουμε ενδεικτικά τις εντυπωσιακές διαδρομές από Βαμβακού για καταφύγιο Πάρνωνα (8 χλμ. σε μέτριας βατότητας χωματόδρομους, που όμως με τα πρώτα χιόνια λόγω υψομέτρου κλείνει). Εξίσου εντυπωσιακή είναι και η δαιδαλώδης δασική διαδρομή από Πολύδροσο (Τσίντζινα) προς τον αυχένα της Καστάνιστας, όπου στο ύψος του δασικού φυλακίου θα συναντήστε τον κεντρικό οδικό άξονα που συνδέει τον Αγιο Πέτρο με την Καστάνιστα. Βέβαια στο ίδιο σημείο -με αφετηρία πάλι τα Τσίντζινα- μπορείτε να καταλήξετε ακολουθώντας και τον ασφάλτινο δρόμο (12 χλμ.). Καλό θα ήταν, αν δεν θέλετε να ταλαιπωρηθείτε στο λαβύρινθο των δασικών δρόμων που διασχίζουν τον Πάρνωνα, να αναζητήσετε έναν καλό χάρτη (υπάρχουν στο εμπόριο σε κλίμακα 1/25000).

ΤΟ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑ

O ΠΑΡΝΩΝΑΣ, κατά γενική ομολογία, θεωρείται από τα πλέον πυκνοδασωμένα και όμορφα ελληνικά βουνά. Ψηλότερη κορυφή του είναι η Μεγάλη Τούρλα ή Κρόνιο (υψ. 1.936 μέτρα), όμως υπάρχουν αρκετές χαμηλότερες που αγγίζουν ή ξεπερνούν τα 1.700 μέτρα όπως η μικρή Τούρλα (1.800 μ.), η Γαϊτανοράχη (1.801 μ.), ο Προφήτης Ηλίας (1.788 μ.). Τον Νοέμβριο του 2008 θεσμοθετήθηκε με υπουργική απόφαση από το ΥΠΕΧΩΔΕ η δημιουργία του «Οικολογικού Πάρκου Πάρνωνα – Μουστού», με σκοπό να διαφυλαχθεί και να προστατευτεί το οικοσύστημα. Τα πυκνότερα δάση βρίσκονται στα βόρεια, στο αρκαδικό τμήμα του βουνού, χωρίς βέβαια να υστερεί το κομμάτι της Λακωνίας, όπου κι εδώ υπάρχει εκτεταμένη δασοκάλυψη. Από 600 μέτρα ύψος και πάνω κυριαρχεί το κεφαλλονίτικο έλατο και το μαυρόπευκο. Χαμηλότερα γύρω από τους οικισμούς απλώνονται πυκνόφυτα καστανοδάση και δρυοδάση, ενώ στις όχθες των ρυακιών και των ορεινών ρεμάτων φύονται συστάδες από υδροχαρή πλατάνια.

Μόνο εδώ στον Πάρνωνα απ’ όλη την Ελλάδα -κοντά στη μονή Μαλεβής- ευδοκιμεί ο δενδρόκεδρος (γνωστός και σαν Γιουνίπερος), ένα είδος ασιατικού κέδρου, μοναδικού στην Ευρώπη, η παρουσία του οποίου έχει εντάξει την περιοχή στο ευρωπαϊκό δίκτυο «Natura 2000», ενώ παράλληλα την έχει χαρακτηρίσει «Διατηρητέο Μνημείο της Φύσης». Η πλούσια σε σπανιότητα και ποικιλία χλωρίδα του βουνού, που αποτελείται από πολλά είδη αρωματικών και θεραπευτικών βοτάνων, καθιστά τον Πάρνωνα έναν μεγάλο βοτανικό κήπο. Εχουν καταγραφεί περισσότερα από 115 σπάνια φυτά και 16 ενδημικά.

Η ποικιλία των ειδών της πανίδας του βουνού, όμως, δεν είναι ανάλογη της χλωρίδας. Εκλείπουν παντελώς τα μεγάλα θηλαστικά (ζαρκάδι, ελάφι, λύκος και αρκούδα), όπως εξάλλου συμβαίνει και σε ολόκληρη την Πελοπόννησο. Ωστόσο υπάρχουν ασβοί, λαγοί, αλεπούδες, ελάχιστα τσακάλια, αλλά και αρκετά είδη πουλιών όπως δρυοκολάπτες, κοτσύφια, πέρδικες, ποντικογερακίνες, φάσες κ.ά. Δυστυχώς οι άφθονοι δασικοί δρόμοι που έχουν διανοιχθεί, δεν εξυπηρετούν μόνο τα λατομεία και τους φυσιολάτρες, αλλά και τους δεκάδες παράνομους κυνηγούς που μαζί με τις καλοκαιρινές πυρκαγιές απειλούν το σπάνιο αυτό οικοσύστημα.

FAST INFO 
ΤΟ ΤΥΠΟΓΡΑΦΕΙΟ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ: Στο χωριό Πάνω Βέρβενα της Αρκαδίας διασώζεται ο πύργος του Δαρβέρη, που στέγασε το πρώτο τυπογραφείο της Επανάστασης του 1821.

Η ΜΑΧΗ ΤΩΝ ΔΟΛΙΑΝΩΝ: Τον Μάη του 1821 οι κάτοικοί των Ανω Δολιανών μαζί με τον Νικηταρά αντιτάχθηκαν σθεναρά στα τούρκικα κανόνια. Περισσότεροι από 200 Τούρκοι έπεσαν νεκροί. Επειτα από αυτό το μακελειό ο Νικηταράς πήρε το παρωνύμιο Τουρκοφάγος.

ΣΤΟΧΟΣ Η ΚΟΡΦΗ: Από το Καταφύγιο του Πάρνωνα ξεκινά το μονοπάτι για την ψηλότερη κορφή. Υστερα από πορεία περίπου 3 ωρών θα βγούμε στο πανέμορφο οροπέδιο του Κάμπου (υψόμ. 1.650). Από εδώ να υπολογίζετε άλλη μία ώρα έντονη ανάβασης έως την κορφή (1.936 υψόμ).

ΜΟΝΗ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΜΑΛΕΒΗΣ: Απέχει 5 χιλιόμετρα από τον Αγ. Πέτρο και βρίσκεται πάνω στον δρόμο για το Αστρος. Είναι γυναικείο μοναστήρι, χτίσθηκε τον 17ο αιώνα και προσελκύει μεγάλο αριθμό προσκυνητών.

 

 

Πηγή: ethnos.gr